„შორეული ლანდები“
1905 წლის რუსეთის რევოლუციამ დიდი დარტყმა მიაყენა იმპერიას. პოლიტიკურად და სამხედრო თვალსაზრისით გამოფიტულმა რუსეთმა უკანასკნელი ძალების დაძაბვით მოახერხა მასობრივი წინააღმდეგობის ჩახშობა. ძველი იმპერიული წესწყობილებით და სოციალური ჩაგვრით თავგამეტებულმა ადამიანებმა, სამუშაო იარაღები გადაყარეს და კარაბინებით და ყუმბარებით შეიარაღებულებმა, „ნათელი მომავლის და თანასწორობის“ იდეებით აღტკინებულებმა, ნამდვილი ომი მოუწყვეს თვითმპყრობელობას. რუსეთის პოლიტიკურ ცენტრს არც კავკასია ჩამორჩენია, როგორც მაშინ წერდნენ თბილისის და საქართველოს სხვა რეგიონების ამბები მთელ ქვეყანას მოედო და „გურიის რესპუბლიკამაც“ საყოველთაო გამოხმაურება ჰპოვა. თუმცა რევოლუცია დამარცხდა, გამეფებულმა რეაქციამ კი მთლიანად მოშალა რევოლუციის პოლიტიკური მართვის ვერტიკალი და რევოლუციის ლიდერებს რთული გზები არგუნა, სახელმწიფო სათათბიროდან ემიგრაციაში, ციხეებში და გადასახლებაში მიუჩინა ადგილი. უმეთაუროდ დარჩენილ მებრძოლებს გაუჭირდათ შრომის იარაღებს დაბრუნებოდნენ. რევოლუცია გაიხრწნა, გუშინდელი იდეებისთვის მებრძოლი ახალგაზრდობის ნაწილი თავის რჩენის მიზნით უბრალო შარაგზის ყაჩაღებად იქცნენ, ნაწილმა კი ე.წ ჯგუფების შექმნა დაიწყო, რომლებიც ავტონომიურად მოქმედებდნენ, აღარავის ემორჩილებოდნენ და მათი ძირითადი საქმიანობაც ექსპროპრიაცია გახდა. მაგალითისთვის ყველაზე ცნობილი, მრავალრიცხოვანი და დაუნდობელი ე.წ მთაწმინდის 60 კაციანი ჯგუფი იყო, რომელსაც ცნობილი ბოლშევიკი ალექსანდრე (საშა) ობოლაძე მეთაურობდა. მათ საკუთარი სტამბაც კი ჰქონდათ. მაშინდელი ტრაგიკული მდგომარეობის აღსაქმელად საკმარისია პრესის ფურცლების გადაშლა, საიდანაც ყოველდღიურად მოედინებოდა ინფორმაცია ძარცვა-ყაჩაღობის თუ მკვლელობების შესახებ, რომლებიც მიუხედავად ხელისუფლებისა და პოლიციის დაუნდობლობისა, არ წყდებოდა. მოგვიანებით სოციალ-დემოკრატი (მენშევიკი) ივანე ტატიშვილი თავის მოგონებებში წერდა, თუ რა მძიმე ბრძოლა მოუხდათ რეაქციის შემდგომ პარტიული ორგანიზაციების აღდგენისას, გაყაჩაღებული ყოფილი რევოლუციონერების განსაიარაღებლად და დასამორჩილებლად.
1908 წლის 12 სექტემბერს საღამოს 8 საათზე, ცნობილი ბათუმელი ექიმის ტიმოლეონ ტრიანდაფილიდისის სახლში ორი ახალგაზრდა კაცი მივიდა და ექიმის ცოლს – ვერა ლაზარეს ასულს, რომელიც გინეკოლოგი იყო, ავადმყოფი დის გასასინჯად გაყოლა სთხოვა. რადგანაც ვერა ავად იყო, მან ახალგაზრდებს გაყოლაზე უარი უთხრა, რის შემდეგაც თვითონ ტიმოლეონმა გამოთქვა დახმარების სურვილი. სტუმრებს დაბნეულობა დაეტყოთ, თუმცა ბოლოს დასთანხმდნენ და სამედიცონო ჩანთის მომზადების შემდეგ ექიმთან ერთად ეტლით წავიდნენ. 10 საათზე ექიმის სახლში უცნობი, მაღალი ახალგაზრდა მივიდა, რომელმაც ექიმის ცოლს ტიმოლეონის ხელით დაწერილი წერილი გადასცა, სადაც ის ცოლს სწერდა – ექსპროპრიატორები 30 000 მანეთს მოითხოვენ გამოსასყიდათ და მიშველეთო. ახალგაზრდამ მაშინვე მოითხოვა ფული, მაგრამ წარმოუდგენლად დიდი თანხის არქონის გამო ვერა ლაზარეს ასულმა უცნობს სთხოვა – „მოუარეთ ქმარს, არ მომიკლათ, რამეს გავახერხებ და გადმოგცემთ ფულს“. მოლაპარაკებები ჩიხში შევიდა, რადგან ბათუმში საყოველთაოდ პატივცემული ექიმი ტრიანდაფილიდისის გატაცების ამბავი, რომლის გამოკვლევებსაც მალარიის და ქოლერის დამარცხება და ათასობით ადამიანის გადარჩენილი სიცოცხლე უკავშირდებოდა, ელვის სისწრაფით გავრცელდა. ამან საყოველთაო მღელვარება, მთელი ადმინისტრაციისა და პოლიციის ფეხზე დადგომა გამოიწვია, რაც გამტაცებლების გეგმებში არ შედიოდა. ჩიხში მომწყვდეულებმა გამოუსწორებელი უბედურება დაატრიალეს.
17 სექტემბერს ქობულეთთან ახლოს სიმინდის ყანაში იპოვეს მოკლული ექიმი ტრიანდაფილიდისის გვამი. დამნაშავეთა ძებნამ და დაკავებამ თითქმის ერთ წელს გასტანა, რაშიც გამოძიებას უკვე გარდაცვლილი ექიმიც დაეხმარა, მან სიკვდილამდე მოახერხა და პერანგის სახელოებზე ფანქრით გამტაცებლების სახელები დაიწერა, რომლებითაც ისინი ერთმანეთს მიმართავდნენ.
საბოლოოდ, სასამართლოს 15 ბრალდებული გადასცეს. 1909 წლის 2 ოქტომბერს ბათუმში სამხედრო-საოლქო სასამართლომ გაარჩია ექიმი ტრიანდაფილიდისის მკვლელობის საქმე, ბრალდებულებს იცავდნენ სასამართლოს მიერ დანიშნული პორუჩიკი ლიუბიმოვი და ცნობილი ადვოკატები ნიკო ელიავა და ივანე კაჩუხაშვილი. სასამართლო სამი დღე გაგრძელდა და 5 ოქტომბერს, საღამოს 8 საათზე გამოაცხადდა 13 ბრალდებულის განაჩენი:
ვიქტორ რამიშვილს, კ. ჟღენტს, ილია ჯინჭარაძეს, პროკოფი დოლიძეს, ცინცაძეს, თავდიშვილს, იუნიურს რეჯებ-ოღლის, ალი რეჯებ-ოღლის და ხასან რეჯებ-ოღლის მიესაჯათ ჩამოხრჩობა. ამათგან, ვიქტორ რამიშვილი – ფერშლის თანაშემწედ, ილია ჯინჭარაძე კი დარაჯად მუშაობდა ბათუმის საავადმყოფოში. ისინი კარგად იცნობდნენ ექიმს. დანარჩენებს – საქმის მიმცემ ექიმის მოსამსახურე რომანოზ რევიას, ბაიდურ სეილ-ოღლის, მამედ კადიმ-ოღლის და ახმედ კატილ-ოღლის სამუდამო კატორღა.
დამცველებმა განაჩენი გაასაჩივრეს, მაგრამ კავკასიის მეფისნაცვალმა საჩივარს მსვლელობა არ მისცა და მხოლოდ ხუთს, სიკვდილით დასჯა სამუდამო კატორღით შეუცვალა, ხოლო რამიშვილის, ჟღენტის, ცინცაძის და დოლიძის სიკვდილით დასჯის განაჩენი ძალაში დატოვა.
სასამართლოს წინაშე მხოლოდ ორი ბრალდებული არ წარსდგა: აფხაზი – ასლან ჩამო-ოღლი 1908 წლის 13 ნოემბერს ქობულეთში მოკლეს დაკავებისას, ორმხრივ სროლაში ხოლო ერთმა ბრალდებულმა – მიმალვა მოახერხა.
