ექსპერტი ბოლო დროინდელ პოლიტიკურ მოვლენებზე საუბრობს
ინტერვიუ გია ნოდიასთან
ბოლო პერიოდში ხელისუფლების წინააღმდეგ ერთრდოულად რამოდენიმე მიმართულებით საპროტესტო ტალღა აგორდა, რამაც ხელისუფლებას უკვე არა ერთი პრობლემა შეუქმნა.
პოლიტოლოგი, “მშვიდობის, დემოკრატიისა და განვითარების კავკასიური ინსტიტუტის“ ხელმძღვანელი გია ნოდია 15 მარტს “სივილ ჯორჯიასთან“ ინტერვიუში აცხადებს, რომ სანდრო გირგვლიანის გახმაურებული მკვლელობა, 2004 წლის ცხინვალის რეგიონში მომხდარი შეტაკებების შემდეგ, ხელისუფლებისთვის ყველაზე “სერიოუზული კრიზისული მოვლენაა”, რასთან მიმართებაშიც მთავრობამ, მისი თქმით, უკვე არა ერთი შეცდომა დაუშვა. მისივე თქმით, ხელისუფლებამ უფრო მეტი ყურადღება უნდა მიაქციოს წალკასა და ახალქალაქში განვითარებულ მოვლენებს. ინტერვიუში გია ნოდია ასევე გამოთქვამს მოსაზრებას ოპოზიციური პარტიების თანამშრომლობის პერსპექტივებზე.
ბოლოდროინდელი პოლიტიკური დაძაბულობის – რაც ძირითადად გიგვლიანის მკვლელობის საქმეს, სალარო აპარატებს, ასევე ახალქალაქის/წალკის მოვლენებს უკავშირდება – ფონზე ხელისუფლების ქმედებების ანალიზით რა დასკვნების გაკეთება შეიძლება?
არსებითად ეს პრობლემები, რომლებმაც ეს აქციები გამოიწვია, სრულიად სხვადასხვაა.
სალარო აპარატებთან დაკავშირებული პროტესტი შეიძლება საკამათო საკითხი იყოს. ერთის მხრივ, პრინციპში სწორია ხელისუფლების ზოგადი მიმართულება, რომ სალარო აპარატები დაიდგას ყველგან და ყველანაირი ეკონომიკური საქმიანობა მოექცეს კონტროლის ქვეშ. მეორეს მხრივ, იმ ადამიანების [მოვაჭრეების] ინტერესებიც გასაგებია.
ეს არის კონკრეტული ეკონომიკური საკითხი, რომელიც მოლაპარაკებების საგანია და ალბათ გადაწყდება. მე არ ვთვლი, რომ ეს რაღაც სტრატეგიული პრობლემაა ამ ხელისუფლებისთვის.
რაც შეეხება გირგვლიანის საქმეს და ახალქალაქის საკითხს, აქ სერიოზულ სტრატეგიულ პრობლემებთან გვაქვს საქმე.
როგორ ფიქრობთ, რა გავლენა შეიძლება იქონიოს გირგვლიანის საქმემ ხელისუფლებაზე?
გირგვლიანი საქმე ალბათ ყველაზე სერიოზული კრიზისული მოვლენაა ამ ხელისუფლებისათვის 2004 წლის აგვისტოს მოვლენების [ცხინვალის რეგიონში შეიარაღებული შეტაკებების] შემდეგ. იმიტომ, რომ მან აჩვენა, რომ ერთგვარი დაუსჯელობის სინდრომი არსებობს ხელისუფლების გარკვეულ ნაწილში, სამართალდამცავ ორგანოებში.
მათ [სამართალდამცავებს] აქვთ განცდა, რომ პრინციპულად სწორ საქმეს აკეთებენ, რომ ის ხალხი, ვინც მათ აკრიტიკებს თავისთავად ცუდი ხალხია, მათ ეგოისტური მოტივები აქვთ და ქვეყნის ინტერესები არ ამოძრავებთ, ამიტომ მათთვის ყველაფერი შესაძლებელია. ამავე დროს ისინი თვლიან, რომ მათ ოპონენტებს არა აქვთ არანაირი ძალა, რომელსაც შეიძლება ანგარიში გაეწიოს.
ამან ერთგვარი თვითდაჯერებულობის და “ყველაფერი შეიძლებას“ სინდრომი შექმნა. ეს ატმოსფერო, რომელიც გარკვეულ პიროვნებებში და გარკვეულ წრეებში არსებობს, გამომჟღავნდა ამ ვითარებაში.
რა თქმა უნდა, ხელისუფლების რეაგირება იყო არაადექვატური. ისინი ძალიან დიდხანს უძალიანდებოდნენ პასუხისმგებლობის აღებას გირგვლიანის საქმეზე.
კაცმა რომ თქვას, ძალიან ჩამოყალიბებულ დემოკრატიაში და ძლიერ სახელმწიფოში რომ მომხდარიყო ასეთი სკანდალი, რა თქმა უნდა, ამას მოჰყვებოდა შინაგან საქმეთა მინისტრის გადადგომა.
მაგრამ საქართველოში, მე პირადადც მიჭირს, რომ კატეგორიულად შევუერთდე იმ მოთხოვნებს, რომ მინისტრი გადადგეს. იმიტომ, რომ მერაბიშვილი ერთ–ერთი ეფექტური და ძლიერი მინისტრია. ამ ხელისუფლებას კი ყველაზე მეტად უჭირს ადამიანები, ძლიერი კადრები, ვისაც ხელმძღვანელობაც შეუძლია, ღირებულებებიც აქვს და მიზნების მიღწევაც შეუძლია. ამიტომ მინისტრის გადადგომა საკმაო დანაკარგი იქნებოდა, არამარტო ხელისუფლებისთვის პოლიტიკურად, არამედ საერთოდ ქვეყანაში რეფორმების მხრივ.
სამართალდამცავი სისტემის რეფორმირება საკვანძოა ამ ქვეყნისთვის და მერაბიშვილს რაღაც წარმატებები ჰქონდა ამ მხრივ. თუმცა, შეიძლება სხვამაც მიაღწიოს მეტ წარმატებას…
გირგვლიანის მკვლელობა ერთის მხრივ იწვევს ხელისუფლების დისკრედიტაციას, მეორეს მხრივ კი საქმე ზიანდება. მე ისიც ვიცი, რომ დათა ახალაია ერთ–ერთი ფავორიტი იყო ამ ხელისუფლების. თავისთავად, ეს ‘ეფექტური მუშაკიც’ რომ დათმეს, პოზიტიური და მნიშვნელოვანი ნაბიჯია.
რა შეიძლება იყოს გამოსავალი იმ სიტუაციიდან, როცა ერთი მხრივ ხელისუფლება მერაბიშვილს ვერ ელევა, მეორეს მხრივ კი საზოგადოებრივი ზეწოლა სულ უფრო ძლიერდება?
როგორც ჩანს, ხელისუფლება უბრალოდ ამოწმებს ვითარებას, რამდენაც იქნება ის ნაბიჯები, რომელიც მან უკვე გადადგა საკმარისი იმისათვის, რომ ჩაცხრეს ეს კრიზისი.
რა თქმა უნდა, შეცდომა იყო ის, რომ მათ [ხელისუფლებამ] ასე გაწელეს ეს საქმე და ვერც მიხვდნენ, რომ ახალაიას, სანოძეს და იმ ადამიანებს, რომლებიც “შარდენ –ბარში“ იყვნენ, უნდა შელეოდნენ. ეს შეცდომა იყო.
მე არ გამოვრიცხავ, რომ იძელებულები გახდნენ, რომ მერაბიშვილსაც შეელიონ.
რაც შეეხება ახალქალაქში განვითარებულ მოვლენებს?
ახალქალაქში სომეხი მოსახლეობის უკმაყოფილება დიდი ხანია არსებობს. რა თქმა უნდა, იქ არის ასევე გარე გამღიზიანებელი [რუსული სამხედრო] ბაზის სახით. როგორც ჩანს, რუსეთში სხვადასხვა აზრებია იმის თაობაზე გავიდეს ეს ბაზა, თუ შეჩერდეს მისი გაყვანა, რისთვისაც რაღაც საბაბს ელოდებიან. ამ მხრივ, რუსეთიდან რაღაც მოვლენების წახალისება შეიძლება სრულიად ბუნებრივად ვივარაუდოთ.
მაგრამ მეორეს მხრივ, ადგილობრივ სომეხ მოსახლეობაში არის საკმაოდ დიდი წუხილები. არსებობს ერთგვარი პარანოია იმის თაობაზე, რომ ქართველებს უნდათ გამოდევნონ სომეხი მოსახლეობა იქიდან და ქართველები ჩაასახლონ და პრინციპულად შეცვალონ დემოგრაფიული სურათი. ეს შიში მათ აქვთ და ყოველი ნაბიჯი, რომელიც ასუსტებს ადგილობრივი სომხური თემის დომინირებას, მტკივნეულ რეაქციას იწვევს.
მოსამართლის შეცვლის მცდელობა იქ ადრეც იყო, როცა მოსამართლე მაისურაძე გააძევეს. ასე, რომ [11 მარტის პროტესტი] პირველი არ ყოფილა.
ხელისუფლება ითხოვს, რომ სამართალწარმოება ქართულ ენაზე იყოს და ნიშავს ქართველ მოსამართლეს გარედან, რადგან არ ჰყავს ადგილობრივი კადრი. აქაც იყო გაუთვლელი ნაბიჯი და ერგვარი თვითდაჯერება ხელისუფლების მხრიდან.
ზოგადად გასაგებია, რომ სახელმწიფო ენა უნდა ასრულებდეს თავის ფუნქციას ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ პრაქტიკულად შეუძლებელია უახლოეს 5 წელიწადში ეს ახალქალაქში ან ნინოწმინდაში მოხდეს.
ხელისუფლებამ უნდა ჩამოაყალიბოს გრძელვადიანი სამოქმედო გეგმა, რომლითაც ეტაპობრივად უნდა მოხდეს ქართული ენის სახელმწიფო დაწესებულებებში დამკვიდრება და ამასობაში, როგორც დროებითი ნაბიჯი, შემოიღოს კომპრომისული რეჟიმი მოკლე პერიოდით.
ბოლო დროს ხშირად ისმის პრეტენზია ხელისუფლებისადმი, რომ დიალოგი, როგორც პრობლემის მოგვარების მეთოდი სულ უფრო ნაკლებად გამოიყენება. როგორ გგონიათ რა არის ამის მიზეზი?
ეს არის ხელისუფლების ასევე მნიშვნელოვანი სტრატეგიული შეცდომა. მათ 2004 წელს რამდენჯერმე სცადეს არასამთავრობო ორგანიზაციებთან დიალოგი, მაგრამ როცა დაინახეს, რომ ეს დიალოგი ხშირად იყო არასასიამოვნო და მათ მიმართ კრიტიკული, იდეოლოგია შეიქმნეს, რომ ისინი პირდაპირ ხალხზე გავლენ.
მთლიანად ხალხთან დიალოგი კი შეუძლებელია, იქ შესაძლებელია მონოლოგი და ამ მონოლოგში ხელისუფლება საკმაოდ ნიჭიერია. მიხეილ სააკაშვილი ძალიან ნიჭიერი პოლიტიკოსია და საკმაოდ წარმატებით მუშაობს მთლიანად ხალხთან, მაგრამ სრულიად უგულვებელყოფილია საზოგადოებასთან, სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფებთან მუშაობა.
ის, რომ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე საჭიროა მუშაობა საზოგადოების აქტიურ ჯგუფებთან, რასაც ჭირდება მოთმინება და განსხვავბეული აზრის უფრო მეტად ატანა, ეს ჯერ–ჯერობით გაგებული ხელისუფლებას არა აქვს.
საკმაოდ პრაგმატული ხელისუფლება გვყავს. ის კომპრომისებზე მიდის მაშინ, როცა ხედავს ძალას, რომელსაც ანგარიში უნდა გაუწიოს. მაგრამ ვის თვლის ანგარიშგასაწევ ძალად, ამის გაანგარიშება არის მნიშვნელოვანი.
არის ასეთი ძალა ამჟამინდელი ოპოზიცია?
ოპოზიციას ის ძალად არ თვლის, მაგრამ როცა ის [ხელისუფლება] ხედავს, რომ ოპოზიციას რაღაც მომენტებში შეუძლია კონკრეტული საკითხის გარშემო საზოგადოების შედარებით დიდი ნაწილის მობილიზაცია, ის ამას ანგარიშს უწევს და კომპომისებზე მიდის.
თუნდაც ახალაიას და სანოძის დათხოვნა, პიონერთა სასახლის საკითხი, გარკვეული უკან დახევა და რიტორიკის დასუსტება რუსეთის სამშვიდობოების გაყვანასთან დაკავშირებით, რაზეც ალბათ ზეწოლა უფრო აშშ–დან და ევროპიდან იყო, აჩვენებს, რომ ხელისუფლება, როცა თვლის საჭიროდ საკმაოდ მოქნილია და კომპრომისებზეც მიდის.
უბრალოდ კომპრომისებზე მიდის მხოლოდ მას შემდეგ, რაც დაინახავს, რომ სხვანაირად არ შეიძლება. ანუ ეს კომპრომისები არ არის გრძელვადიანი გათვლის საგანი.
ზოგიერთი ოპოზიციური პარტია აცხადებს, რომ ოპოზიცია ხშირ შემთხვევაში იძულებულია იაფასიანი კონტრლოზუნგებით უპასუხოს ხელისუფლების “იაფასიან პიარ“ კამპანიებს, რაც საერთო ჯამში პოლიტიკური დებატების დონის უკიდურესად დაბლა დაწევას იწვევს. თქვენ რა აზრის ხართ ამ მოსაზრებაზე?
პოლიტიკური დებატების ხარისხი ჩვენთან ყოველთვის დაბალი იყო. ჩემი აზრით, ეს არის ერთგვარი გამოუცდელობის გამო, არსებობს ასევე პოლიტიკური ელიტის განუვითარებლობა ანუ ცოტაა ადამიანი, ვისაც უნარი აქვს, რომ პოლიტიკაზე ისაუბროს.
ისინი [ხელისუფლება] თვლიან, რომ მათი რეიტინგის ასაწევად მომგებიანია ერთმანეთის შეურაცმყოფელი პოლიტიკური დებატები და ამ შეურაცხყოფის რეჟიმში აქვთ იმედი, რომ გამარჯვებულები გამოვიდნენ. პოლიტიკოსების ნაწილში ასეთი განწყობაც არის, რომ ხალხი ბნელია და ამ ბნელ ხალხს ასეთი ტიპის დებატები მოსწონს.
ამ ბოლო დროს სახელისუფლებო წრეებიდან სულ უფრო ხშირად მოდის მინიშნებები, რომ შიდა პოლიტიკაში გარე ძალები გააქტიურებას ცდილობენ. რამდენად რეალურია ეს?
ამ ბოლო ხანებში არის შედარებით სისტემური მცდელობა რუსეთისა, რომ რაღაცა არიოს საქართველოში. ეს იმასაც უკავშირდება, რომ ნატოში საქართველოს შესვლა რეალისტურ პერსპექტივად ისახება და ასევე განსაკუთრებით ემოციურად მიუღებელია რუსეთისთვის დღევანდელი ხელისუფლება. მათ ამავე დროს შეიქმნეს თეორია, რომ ეს ხელისუფლება არის არაკომპეტენტური, პრეზიდენტი [სააკაშვილი] ადამდგრადი პიროვნებაა, რომელიც ადრე თუ გვიან ჩაფლავდება, სერიოზული კრიზისი იქნება და შემდეგ ხელისუფლების ცვლა ისევ რევოლუციით მოხდება.
ამიტომ რუსეთი ერთის მხრივ ცდილობს იმას, რომ ამ საქმის დაჩქარებას ხელი შეუწყოს და მეორეს მხრივ, უფრო მისაღები ძალები მოვიდნენ ხელისუფლებაში ამ ახალი რევოლუციის შემდეგ. რუსეთის ეს გეგმა, ეს ჩანაფიქრი სრულიად თვალსაჩინოა.
თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ყველა ძალა [საქართველოში] რუსეთისაა და მისი წახალისებით მოქმედებს. ცხადია, რომ იგორ გიორგაძის ხაზით ვინც მოქმედებს ცალსახად ასეთია, არ გამოვრიცხავ, რომ ახალქალაქის მოვლენებზე რუსები არა მარტო ცდილობენ, არამედ შეუძლიათ პირდაპირი გავლენის მოხდენა. სხვა ოპოზიციურ ძალებს კი საკუთარი ინტერესები აქვთ და შესაბამისადაც მოქმედებენ.
მაგრამ მეორეს მხრივ, რუსეთს არ შეუძლია, რომ უშუალო გავლენა მოახდინოს საქართველოში მიმდინარე პროცესებზე, თუ არ ჩავთვლით სამცხე–ჯავახეთს, და თვითგამოცხადებულ რეგიონებს. მაგრამ ისინი ცდილობენ, რომ საქართველოს ხელისუფლების რაღაც შეცდომებზე ითამაშონ და ეს სიტუაციები გამოიყენონ.
იგივე ახალქალაქში მოსამართლის შეცვლა არ იყო რუსეთის მიერ ინსპირირებული, ეს საქართველოს ხელისუფლებამ გააკეთა და ბუნებრივია, რომ ეს მაშინვე გამოიყენეს გარე ძალებმა.
როგორ შეაფასებთ ოპოზიციური ძალების მცდელობის პერსპექტივებს კოორდინირებულად იმოქმედონ?
ჯერ–ჯერობით არის ოპოზიციის ერთგვარი ტაქტიკური კავშირები. მაგრამ როგორც ყოველთვის საქართველოში, ოპოზიციური პარტიები ბოლო მომენტში, არჩევნების წინ ქმნიან ალიანსებს.
ამის მიზეზი ის არის, რომ მანამდე შეიქმნას პირობები, რომელიც აჩვენებს, ამ ალიანსში ვის რა გავლენა აქვს. ყველა ოპოზიციურ პარტიას იმედი აქვს, რომ არჩევნების წინა პერიოდში მისი გავლენა უფრო ძლიერი იქნება სხვებზე და ამიტომ ისინი არ ჩქარობენ ალიანსების შექმნას და ეჯიბრებიან ერთმანეთს ხელისუფლების წინააღმდეგ რადიკალიზმში.
არადა ახლოვდება [შემოდგომაზე ადგილობრივი თვითმმართველობის] არჩევნები, მაგრამ ჯერ–ჯერობით ეს შეჯიბრი, როგორც ჩანს, გრძელდება ოპოზიციურ პარტიებს შორის.
მათი საარჩევნო თანამშრომლობა ალბათ მოხდება, რადგან ხელისუფლება ყველანაირად უბიძგებს ოპოზიციას გაერთიანებისაკენ, იმიტომ რომ, თვლის, რომ გაერთიანებული ოპოზიციის დისკრედიტაცია უფრო ადვილია, ვიდრე ბევრი სხვადასხვა პარტიის.